Rabbað við Benedikt Gunnarsson sem sýnir í Norræna húsinu — Sýningarlok í kvöld

„Maður vaknar til góðs dags með morgungleði og það fer vel í mann. Gleðin kemur fram í litunum. Ljósið sækir alltaf á mig og mér finnst alltaf svolítill tregi í ljósaskiptunum af því að þar er dagurinn að kveðja og hið óþekkta að ganga í garð. Mér finnst gaman að fást við þetta, því það snertir mig mjög og orkar mjög á mína skapgerð, fellur vel að þeim viðfangsefnum, sem ég hef verið að glíma við. Átök ljóss og myrkurs bjóða upp á myndræna túlkun og í rauninni allan litaskalann“.

Það er Benedikt Gunnarsson listmálari, sem er að tala og maður finnur strax að það sem hann segir liggur honum á hjarta. Ég sit á kassa í bakherbergi í kjallara Norræna hússins með 5 kg brúnan poka og skrifa, Benedikt rásar um herbergið eins og hann sé að stíga ölduna í léttum sjó. 90 myndir hans eru í sýningarsalnum og við erum að forvitnast um orð í kringum myndirnar. Sýningunni lýkur í kvöld, þriðjudagskvöld. Hún hefur gengið vel, fjölmenni og góð sala. Benedikt er í stuði og hann talar:

„Ljós og myrkur hafa sótt á marga málarana beinlínis og til dæmis frá 17. öld má nefna Rembrandt og svo El Greco. Íslenzka náttúran sýnir manni þennan birtudans svo feikivel ef maður bara gefur sér tíma til að skynja.

Annars má segja að þessi sýning sé þríþætt. Náttúrulyrik þar sem ég reyni að fara mínar eigin leiðir í túlkun og ég álít það mikilvæga þörf að endurnýja landslagsmálverkið og upplifa það á ferskan hátt.

Þá eru mannamyndirnar, sýnishorn af studium og svo sá myndaflokkur þar sem maðurinn er túlkandi í myndunum. Starfandi maður, sem lýsir af. Nokkurs konar óður til vinnunnar, hetjan í atvinnulífinu og svo písl mannsins í umhverfi sínu þar sem ekki verður hjá því komizt. Tryllt tjáning mannsins, vígvöllurinn, baráttan við eldinn og náttúruöflin og í nokkrum myndum eru beinlínis átök vegna eldgossins í Eyjum og allt minnir þetta mann á hvað allt er fallvalt í þessari veröld.

Svo er ég að byrja á öðrum flokki, endurnýjun í Eldlands-myndaflokknum mínum, sem ég hef verið með undanfarin ár. Nú ætla ég að flétta menn og dýr inn í viðfangsefnið og fyrsta sýnishornið í þessum flokki er til sýnis hér, hryssa með folald, stjörf dýr við brunarústir og himinn og jörð loga saman í baksviðinu. Það er þó af ásetetu ráði í þessari mynd að ég læt engan trylling vera hjá dýrunum. Það er heldur það að maður trúir því að dýrið eigi einhverja von. Maður trúir á vonina og það finnst mér raunar það dýrmætasta sem maðurinn á, von og trú á það bezta og það að neita að gefast upp“.

„Finnst þér örvandi að fást við ákveðna efnisflokka í einu?“

„Þegar maður tekur fyrir svona margvísleg viðfangsefni og vinnur þau af alúð, þá hef ég þá trú að það mótist persónulegur stíll, sem sýnir eitthvað sem er einkennandi fyrir okkar þjóð og land.

Ég er innstilltur á hamleikinn jafnhliða því að túlka rólega náttúrulyrik. En ég held að maðurinn rísi hæst í harmleiknum, þar hreinsast hann og við getum vitnað í grísku harmleikina. Maðurinn hreinsast og kemur út sem betri maður. Það er falskt að sýna alltaf rétthverfuna, því það sem við köllum ranghverfuna er aðeins hluti af rétthverfunni, hluti af umhverfinnu, óaðskiljanlegur.“

„Svona eins og gagnrýnendur eru hluti af myndlistinni?“

„Þeir menn sem eru að fást við myndlistarskrif veita þessum hlutum allt og litla athygli, þeir sigla svo oft ofar skýjum en gleyma vinnubrögðum listamannsins, einkennum, stíl og persónuleika, sem alltaf hlýtur að hafa áhrif á myndina. Ef maður ætti að gefa gagnrýnendum heilræði þá væri það að þeir ættu að reyna að skírskota meira til mynda í texta sínum, nota myndir og byggja upp með samanburði. Þetta er kannski erfitt með svarthvítum myndum þar sem málverkin eru í lit, en þó betra og á meðan þessi skrif eru eins yfirborðskennd og raun ber vitni, er þetta bara kák, nema þá til þess að vekja athygli á skrifaranum. Þeir eru heldur ekki svo fáir gagnrýnendurnir, sem hafa verið eins og blóðsugur, helvítis blóðsugur, á listamönnum og þeir hafa baðað sig í sviðsljósinu á kostnað þeirra sem sjálfir standa í eldlínunni í leit að tjáningarforminu. Ég vil bæta því við af því að ég er harður í þessu að þetta er þeim mun ergilegra þegar hinn svokallaði listgagnrýnandi hefur litla myndlistarmenntun á bak við sig. Fúskarar finnast í öllum listgreinum og jafnvel á meðal abstraktmanna. Átakanlegast er það þó þegar verk miðlungslistamanna eru múrfest í opinberum byggingum, fáum til gleði, en mörgum til angurs.“

„Hvernig aflar þú fanga í verkefnum, Benedikt?“

„Ég geri mjög mikið af uppdráttum, teikna úti og geri margvíslegar myndskipunartilraunir. Ég á líka mikið magn af slíkum stúdíum og þannig þróast þetta stig af stigi, ég bæti við og sleppi þar til ég er búinn að fá það út, sem ég vil með mínu persónulega svipmóti. Einnig ljósmynda ég mikið fyrirbrigði, sem ekki er nokkur leið að ná með litum eða blýanti. Til dæmis hverasvæðin í Kerlingarfjöllum, Landmannalaugum og Námaskarði. Þetta hef ég allt myndað. Einnig sól í klakaböndum, átök birtu og kulda. Ég á til dæmis heima margar myndir sem ég málaði af stemningu í hellisskúta í Nauthólsvíkinni. Það voru tveggja metra há grýlukerti í skútanum frá gólfi til lofts og það voru mikil átök þegar sólin var að brjótast í gegnum ísinn, rauðleit sólin í klakanum.“

„Hvað um aðstöðu til sýninga?“

„Nú hafa góðir sýningarsalir verið opnaðir, Kjarvalsstaðir, sem verða vonandi ekki of dýrir og um salinn hér í Norræna húsinu er allt gott að segja. Mér finnst gott að sýna hér, hæfilega hátt til lofts og salurinn brotinn niður í stofur eins og í íbúðum. Þetta verður miklu heimilislegra þótt sum málverkin séu varla til þess að vera á heimilum. Hér kostar sýningarsalurinn 3000 kr. á dag og manni finnst því ærin ástæða til þess að nota allt það veggpláss, sem maður hefur. Mér finnst það smáskítlegt kjúklinganart að vera að fetta fingur út í hvort maður hengir einni mynd meira eða minna, þetta er jú svo mikið smekksatriði. Annars vil ég nota tækifærið hér og bjóða öllum reykvískum skólabörnum úr barnaskólunum ókeypis á sýninguna hjá mér í dag. Það er hrein skömm að stjórnvöld skuli ekkert sinna barnalist, ungingateikningum og það ætti að venja börn á að koma á sýningar og söfn. Þetta er uppeldislegt atriði, því nóg er það sem togar í þennan aldur af misjöfnu góðgæti. Það væri líka einfalt fyrir Listasafn Íslands að eignast litmyndir af málverkum á öllum málverkasýningum, en það eru víðar átök en í klakaböndunum.“