Þetta ávarp var flutt í útvarpsþættinum „Úr heimi myndlistarinnar“ daginn áður en sýning Benedikts Gunnarssonar var opnuð.

Sú spurning sem einna oftast er lögð fyrir þá menn sem mála eða móta abstrakt, óhlutlægar myndir er: Hvað er abstrakt, óhlutlæg list? Það er, fullyrða menn hin algjöra afneitun eftirlíkingar, endursagnar eða ummyndunar forma sem finnast í náttúrunni. Það er að forðast að láta hinn ytri heim verka á sig og kappkosta að móta átök lita, forma og lína óháð allri ytri verkun. Þetta er ekki eingöngu skoðun meginþorra almennings heldur og sumra ágætra listamanna og listfræðinga. Ég skal játa að ég er ekki sammála þessari skoðun nema að nokkru leyti. Hverjum er fært að forðast bein eða óbein áhrif ytri heims? Engum nema tilfinningalausum og andvana mönnum. Er það ekki algjör lífsafneitun að halda því fram að listaverk skapist og haldi áfram að lifa án beinnar eða óbeinnar verkunar ytri vídda? Ef til vill eru öll okkar abströktu form (sem réttar væri að kalla konkret) náttúruform.

Á sýningu minni finnast nokkrar myndir sem unnar eru undir áhrifum blóðugs nautaats. Þar hef ég ekki frekar en í öðrum myndum mínum leitazt við að eftirlíkja það sem fyrir augu bar, heldur reynt að seiða fram ríkjandi stemmningu, „atmosfæren“, hinar ofsafengnu andstæður forma og lita og það tilfinningastríð sem að baki liggur slíkum hildarleik. Ég hef ekki valið hlutunum form að hætti hinna „figurativu“, heldur reynt að gefa þeim líf á myndfletinum eins og þeir mótuðust í vitund minni. Áhrif hins ytri veruleika hafa gengið í gegnum ótal svið tilfinningalífs míns og drauma áður en þau fengu sinn lokabúning, sitt form. Ég hef reynt að „konkretisera“ þær „abstraktionir“ sem kviknað hafa í vitund minni fyrir beina eða óbeina tilverkan ytri tilveru. Þar sem eftirlíkingu náttúrufyrirbæra líkur upphefst hin sanna list. Hamingja listamannsins felst í möguleikanum að geta fært þrá sína, gleði og sorg í listrænan búning. Óhamingja hans felst í því að honum er ekki fært með hjálp forma og lita að sýna oss fyrrnefnda eðlisþætti, þannig að þeir nemi staðar í eirðaleysi sínu.

Þeir, sem ætíð reyna að skilja, reyna að finna eitthvað „út úr“ (eins og kallað er) nútíma myndlist, hafa hvorki nógu þroskaðan listasmekk né nógu heimspekilega afstöðu gagnvart henni, sjálfum sér og lífinu í heild. Ég geri ekki þá kröfu til neins þeirra áhorfenda mynda minna að þeir geti fyrirhafnarlaust sökkt sér niður í og notið hins margslungna tilfinningalífs míns, ástríður mínar, gleði og sorg, sem ég hef reynt að framkalla á myndfletina. En það er ósk mín að fyrrnefndir einstaklingar komi á móts við mig, myndir mínar, án fyrirfram ákveðinna skoðana og umfram allt án hinna hvimleiðu smáborgaralegu fordóma á því sem af þjóðfélagsástæðum hefur ekki náð til þeirra hvorki sem eign né nógu almennir sýningagripir í opinberu safni.

Á öllum tímabilum sögunnar hefur fjöldinn verið illa upplýstur ekki aðeins um þjóðfélagsmál, heldur og um þýðingu og almennt gildi lista. Hann hefur ætíð gert og gerir enn þá kröfu til listarinnar að hún sé vinsæl, það er að segja þóknist smekksvöntun hans og skilningsleysi, daðri við meiningarlausan hégóma hans, segi honum það sem hann hefur þegar heyrt, sýni honum það sem hann er löngu orðinn þreyttur að sjá og dreifi hugsunum hans þegar hann er orðinn uppgefinn á sljóleik sínum. Orsök þekkingarskorts og þröngsýninnar er að finna í úreltum þjóðfélagsháttum.

Hver töfrast ekki af fögru landslagi án þess að skilja það? Hver hefur ekki magnazt annarlegum tilfinningum fegurðar og ótta sem horft hefur á æðisgengið eldgos án þess að skilja það né hinar eðlisfræðilegu forsendur þess? Fegurðar á að njóta en ekki skilja. Það er svo óendanlega margt í náttúrunnar ríki sem hrífur huga vorn, en vér reynum ekki að skilgreina. — List getur heldur enginn skilgreint; væri það mögulegt fyndist engum nautn í að fást við listir. Eins og það er ómögulegt nema músikölskum manni að njóta tónlistar er það ógjörningur nema optikölskum manni að njóta myndlistar.

Það er tilgangur vor sem „konkret“-myndir sköpum að þjappa saman í myndheildina (með þeim efnum sem hver einn kýs sér) allri þeirri dýpt sem hugur vor býr yfir og er í eðli sínu óaðskiljanlegur öllum náttúrulögmálum; að vera sem sannastir fulltrúar samtíðar vorrar, að vera í gegnum verk vor spegill aldarandans. Abstrakt-listin svokallaða er það víðfeðm að henni er fært að ala hina ólíkustu listamenn við brjóst sér. Hún gefur þeim ótakmörkuð tækifæri til að tjá hug sinn í gegnum hin margvíslegu efni sem samtíðin fær þeim í hendur. Og hún er fær um að fullnægja tilfinninga- og skynsemiskröfum hinna ólíkustu einstaklinga. En sú list sem byggist á sjónfræðilegum blekkingum (illusion) er fölsk og raunar engin list.

Takmark vort hlýtur að vera það að minnka hið margnefnda bil sem sagt er að sé á milli fólksins og verka vorra og gera listina að sameign fólksins. Listin er vaxin upp úr skauti þess, hún er þess afkvæmi, þess réttur. Alþýðan á að hlynna að henni sjálfri sér, varðveita hana sem fjöregg sitt og njóta hennar sem lífsins sjálfs.